Miłośnicy pięknych ogrodów w Szkocji zawsze znajdą coś dla siebie. Poza licznymi pięknymi ogrodami botanicznymi, ogrodami prywatnymi czy tymi, którymi opiekuje się National Trust of Scotland można tu jednak znaleźć również coś całkowicie innego niż wszystko. To miejsca które mają więcej wspólnego z architekturą niż z ogrodnictwem – stworzone przez uznanego postmodernistycznego architekta Charlesa Jencksa – które znaleźć można w rzadko odwiedzanym przez turystów Dumfries and Galloway.
Pierwszym z owych wartych odwiedzenia miejsc jest ogród wokół położonego w okolicach Dumfries domu twórcy – The Garden of Cosmic Speculation. Na dwunastohektarowym terenie wokół rezydencji przeprowadzono ciężkie roboty ziemne, dzięki czemu możemy się przechadzać wśród nierealistycznie ukształtowanych wzgórz, stawów czy przyciętych w geometryczne figury żywopłotów.
Ogród Kosmicznej Spekulacji jest niezwykle urozmaiconym projektem. Przy samych zabudowaniach znajdziemy dość tradycyjny ogród. Nieco dalej, tuż koło niewielkiego sadu znajduje się kopiec ze spiralną ścieżką na jego szczyt, z którego podziwiać można widoczny na powyższym zdjęciu staw oraz sztuczne wzgórza na znajdującej się obok łące.
Z drugiej strony zabudowań gospodarczych znajdziemy niewielki ogród kwiatowy, w którym umieszczone zostało – podobnie jak na terenie całego ogrodu – kilka dzieł sztuki nowoczesnej:
Na tyłach domu do sztucznego stawu spływa kaskada białych schodów oraz, przepływająca przez kolejne rzeźby nowoczesne, woda:
Na terenie całego ogrodu znajdziemy tabliczki, instalacje i konstrukcje inspirowane kosmologią, matematyką i fizyką relatywistyczną, jeśli ktoś jednak ma dosyć pretensjonalnych “artystyczno-poetyckich” nawiązań do najnowszych odkryć i zapatrzonej w sobie “głębokiej” sztuki nowoczesnej, zawsze może poratować się odwiedzając znajdującą się na uboczu gigantyczną, porośniętą trawą, dupę.
Należy pamiętać jednak o tym, że nie jest to ogród botaniczny. Większość terenu zajmują sztuczne konstrukcje ziemne obsiane krótko przystrzyżoną trawą. Niemniej jednak ogród robi wielkie wrażenie i można w nim spędzić długie godziny spacerując w poszukiwaniu ukrytych rzeźb czy spoglądając na te same konstrukcje z różnej perspektywy. Z pewnością niesamowite jest także położenie się na trawie i po prostu chłonięcie niesamowitej atmosfery tego miejsca, ta możliwość jednak jest praktycznie niedostępna dla przeciętnego zjadacza chleba: ogród dostępny jest dla zwiedzających jedynie przez jeden dzień w roku w ramach akcji charytatywnej Scotland’s Garden Scheme, więc należy liczyć się z tym, że towarzyszyć nam będą tłumy.
Na szczęście nieco bardziej na północ, w okolicach niewielkiego miasteczka Sanquhar znajduje się drugie dzieło Charlesa Jencksa. To znajdujący się na terenie dawnej kopalni odkrywkowej węgla Crawick Multiverse – monumentalny projekt łączący w sobie inspirację najnowszymi odkryciami kosmologii oraz kamiennymi działaniami prehistorycznych astronomów. Tu na ponad 22 hektarach znajdziemy między innymi dwa spiralne kopce – przedstawiające Drogę Mleczną i Galaktykę Andromedy.
Wśród licznych elementów tego dzieła możemy znaleźć formacje inspirowane astronomicznymi zjawiskami, ale również przywodzące na myśl dzieła prehistorycznych astronomów takie jak Stonehenge czy Callanish Standing Stones na Hebrydach Zewnętrznych – cały Multiverse przecięty jest wiodącą z południa na północ aleją menhirów które wyznaczają linię do najwyższego wzgórza na tym terenie, z którego szczytu roztacza się piękny widok na całość terenu.
W centrum znajduje się okrągły amfiteatr, mogący podobno pomieścić 5000 osób, w którym odbywają się na przykład ceremonie świętujące przesilenie letnie itp. Całość jest doprawdy niesamowitym, monumentalnym projektem, który, w odróżnieniu od The Garden of Cosmic Speculation, bardzo często można mieć w całości dla siebie.
Do obu opisanych w tym artykule miejsc można dojechać w mniej niż dwie godziny z Glasgow, Edynburga a nawet Newcastle-upon-Tyne oraz w mniej niż godzinę z Carlisle. W dniu, w którym otwarty dla publiczności jest Ogród Kosmicznych Spekulacji spokojnie wystarczy czasu na spokojne odwiedzenie dwóch miejsc, ale samo Crawick Multiverse jest także warte jednodniowej wycieczki. W godzinach otwarcia centrum dla odwiedzających, za wstęp do Crawick Multiverse pobierana jest niewielka opłata – poza tymi godzinami po terenie można spacerować za darmo.
Krajobrazy zaprojektowane przez Charlesa Jencksa można znaleźć także w innych miejscach w Szkocji, na przykład w położonym pod Edynburgiem ogrodzie sztuki Jupiter Artland
